صعود ایران به رتبه هفدهم تولید علم دنیا

صعود ایران به رتبه هفدهم تولید علم دنیا

خبرگزاری دانشجویان ایران - تهران
سرویس: علمی

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اعلام نمایه 34 هزار و 59 مدرک علمی ایران در سال 2011 میلادی در پایگاه «اسکوپوس» و کسب رتبه هفدهم جهان و مقام نخست منطقه به تشریح روند رشد تولیدات علوم پزشکی کشورمان و کسب سهم 0.92 درصدی تولیدات علوم پزشکی پژوهشگران ایرانی از کل تولیدات علوم پزشکی جهان پرداخت.

دکتر جعفر مهراد در گفت‌وگو با خبرنگار پژوهشی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) خاطرنشان کرد: بر اساس اطلاعات پایگاه «اسکوپوس» - دومین نظام استنادی معتبر جهان وابسته به انتشارات «الزویر» - تعداد تولیدات علمی ایران در سال 2011 میلادی بالغ بر 34 هزار و 59 مدرک بوده و بر این اساس، ایران برای نخستین بار از کشور ترکیه پیشی گرفته و به رتبه هفدهم تولید علم جهان صعود کرده است.

وی از جمله عوامل افزایش نرخ رشد تولیدات علمی کشور را تدوین سند چشم انداز و سیاست‌های مناسب حمایتی دولت عنوان و خاطرنشان کرد: این دو عامل از سال 1385 به بعد به طور شگفت آوری، موجبات ترقی رتبه علمی ایران را در بین سایر کشورهای جهان فراهم کرد.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با اشاره به آمار تولید علم پژوهشگران ایران در تمام رشته ها بر اساس پایگاه اسکوپوس در فاصله زمانی سال های 1996 تا 2011 میلادی گفت: ایران در سال 1996 تنها 810 مدرک علمی در پایگاه اسکوپوس نمایه کرده بود که بر این اساس، سهم ایران از کل تولیدات علمی منطقه 3.52 درصد و از کل تولیدات علمی جهان تنها 0.07 درصد بود.

وی افزود: با شتاب گرفتن نرخ رشد تولیدات علمی محققان ایرانی، میزان تولیدات علمی نمایه شده ایران در اسکوپوس در سال 2000 میلادی به یک هزار و 668 مدرک علمی رسید که ایران را در منطقه به 6.10 درصد و در سطح جهان به 0.14 درصد ارتقا داد.

با رشد خیره کننده تولیدات علمی کشور در فاصله سال‌های 2000 تا 2005 میزان تولیدات علمی کشور در سال 2005 با جهشی خیره کننده به هفت هزار و 417 مدرک رسید که سهم ایران را از تولیدات علمی منطقه به 14.71 درصد و از تولیدات علمی جهان به 0.42 درصد افزایش داد.

به گفته مهراد با ادامه روند پیشرفت‌های علمی کشور با تلاش محققان و پژوهشگران در نهایت ایران در پایان سال 2011 میلادی با تولید 34 هزار و 59 مدرک علمی از مرز تولید یک درصد علم جهان گذشت و سهم ایران از تولیدات علمی منطقه به 28.94 درصد و از تولیدات علمی جهان به 1.27 درصد رسید.

وی در ادامه با اشاره به موفقیت های زیاد رشته پزشکی و تعدادی از رشته های وابسته به این حوزه در پایگاه های معتبر علمی بین المللی گفت: تلاش برنامه ریزان و سیاستگذاران علوم پزشکی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در توسعه و پیشرفت کمی و کیفی تحقیقات علمی قابل توجه است. این وزارتخانه، همواره بر تعداد نشریات علمی خود افزوده است و در حال حاضر تعداد قابل توجهی از نشریات علمی پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به زبان انگلیسی منتشر و در نمایه نامه‌های معتبر بین المللی نمایه‌سازی می شوند.

مهراد با اشاره به آمار تولید علم ایران در حوزه پزشکی براساس اطلاعات پایگاه اسکوپوس در فاصله زمانی سال های 1996 تا 2011 میلادی و سهم ایران از تولیدات علمی منطقه و جهان گفت: بر اساس این اطلاعات، پژوهشگران علوم پزشکی ایران در سال 1996 تنها 125 مدرک علمی را در پایگاه اسکوپوس نمایه کرده اند که سهم 1.85 درصدی از کل تولیدات علوم پزشکی منطقه و سهم 0.04 درصدی از کل تولیدات علوم پزشکی جهان را نشان می دهد.

وی افزود: در سال 2000 میلادی این میزان به 201 مدرک علمی افزایش می یابد که نشان‌دهنده سهم 2.32 درصدی ایران از تولیدات علوم پزشکی منطقه و سهم 0.06 درصدی ایران از تولیدات علوم پزشکی جهان است؛ اما در سال 2005 میلادی با رشدی چشمگیر تولیدات علوم پزشکی ایران به یک هزار و 506 مدرک علمی می رسد که سهم ایران از تولیدات منطقه به 9.12 درصد و از تولیدات جهان به 0.33 درصد افزایش می دهد.

مهراد ادامه داد: پس از این سالها به تدریج تعداد مدارک علوم پزشکی ایران افزایش یافته و به پنج هزار و 155 مدرک علمی در سال2010 افزایش یافت که سهم ایران را از تولیدات منطقه به 20.64 درصد و از تولیدات جهان به 0.92 درصد رساند.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) تصریح کرد: نگاهی اجمالی به این آمارها نشان می دهد که دانشمندان و پژوهشگران علوم پزشکی تا چه حد کوشیده و سطح تولیدات خود را به طور چشمگیری افزایش داده اند. بر اساس این آمار، تولیدات علمی حوزه علوم پزشکی در نیمه دوم دهه 1990 و نیمه اول دهه 2000 میلادی قابل توجه نیست اما سیاست‌های سازنده و موثر در جهت توسعه دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و جذب دانشجویان تحصیلات تکمیلی و انتشار مجلات علمی به زبان‌های فارسی و انگلیسی و نمایه شدن این نشریات در نمایه‌های معتبر بین المللی از جمله ISC باعث شده است که تولیدات علمی پزشکی از سال 1386 (2005 میلادی) از مرز هزار مدرک گذشته و هر سال با افزایش حداقل یک هزار مقاله دیگر به میزان تولیدات این حوزه، مستندات علمی پزشکی در سال 2010 میلادی به بیش از پنج هزار مقاله برسد.

رییس مرکز منطقه‌یی اطلاع رسانی علوم و فناوری با تقدیر از آنچه سیاست موثر معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در قبال ISC خواند، اضافه کرد: با اقدام علمی و سازنده معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، سردبیران نشریات علوم پزشکی موظفند تمام شماره‌های جدید مجلات خود را تا پایان سال 1390 در ISC ثبت و نمایه سازی کنند که این سیاست به قدری موثر بوده که تمام سردبیران مجلات پزشکی از این برنامه تبعیت کرده و به موقع نسبت به ارسال الکترونیکی یا چاپی مجلات خود به ISC اقدام می کنند.

مهراد با اشاره به افزایش آمار تولیدات علمی در رشته‌های موضوعی علوم پزشکی گفت: مثلا در رشته آناتومی تعداد تولیدات علمی این رشته از تنها شش مدرک در سال 1996 به بیش از 50 مقاله در سال‌های 2007 و 2008 رسیده یا در حیطه قلب و عروق تعداد مقاله‌های ثبت شده در پایگاه اسکوپوس که در سال 1996 تنها چهار مقاله بوده از سال 2007 به بعد از مرز 100 مقاله گذشته و در سال 2010 به 214 مقاله رسیده است.

وی در گفت‌و‌گو با ایسنا ادامه داد: در رشته غدد و متابولیسم در سال‌های 1996 و 1997 هیچ مقاله ای از ایران در این رشته در اسکوپوس نمایه نشده، در حالی که از سال 1998 به بعد تعداد اندکی مقاله در این زمینه به چاپ رسیده که در سال 2010 میلادی به 168 مقاله افزایش یافته است.

مهراد تصریح کرد: این توسعه در مورد بسیاری از رشته های موضوعی در قلمرو علوم پزشکی صادق است. به عنوان مثال هر کدام از رشته های عفونی، مغز و اعصاب، زنان و زایمان، تومور شناسی، چشم پزشکی، آسیب شناسی و پزشکی قانونی، پزشکی اطفال و بیماری های کودکان، بهداشت عمومی، پزشکی هسته‌یی و رادیولوژی، باروری و ناباروری پزشکی و جراحی از چنان سرعت رشد بالایی برخوردار بوده اند که در هر کدام دانشمندان و پژوهشگران ایرانی موفق شده اند در سال 2010 بالغ بر 250 تا 300 مقاله منتشر کنند.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با بیان اینکه تولید علم در رشته دندانپزشکی در پایگاه اسکوپوس به صورت جداگانه بررسی می شود، خاطر نشان کرد: این رشته نیز مانند سایر رشته های علوم پزشکی از رشد علمی خوبی برخوردار بوده است به طوری که در سال‌های 2009 و 2010 به ترتیب 122 و 136 مقاله توسط متخصصان دندانپزشکی ایران در نشریات معتبر بین المللی به چاپ رسیده است. این حوزه نیز مانند سایر حوزه‌ها رشد قابل توجهی را از سال 2000 میلادی به بعد نشان می دهد که می توان به آسانی روند اثر بخشی سیاست ها و برنامه های آموزش عالی کشور را در تولیدات علمی مشاهده کرد.

مهراد با اشاره به آمار تولید علم در رشته پرستاری بر اساس پایگاه استنادی اسکوپوس گفت: اعضای هیات علمی و دانش پژوهان این رشته همسان با سایر همکاران خود در موفقیت رشد تولیدات علمی پزشکی تاثیر گذار بوده اند و میزان تولیدات علمی در رشته پرستاری از سال 2008 میلادی از مرز 100 سند گذشته و تا سال 2010 میلادی به ترتیب 108، 102 و 92 مقاله مستند این رشته در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است.

وی با تاکید براینکه به یقین می توان به آینده علم ایران امیدوار بود، خاطرنشان کرد: دانشمندان و پژوهشگران کشور، قابلیت‌ها و توانمندی های خود را در عرصه های مختلف علمی به اثبات رسانده و ایران را در مقایسه با سایر کشورها در رتبه مناسبی قرار داده اند که سهم قابل توجهی از این توسعه مربوط به علوم پزشکی است. دراین راستا استمرار برنامه‌های دولت در جذب دانشجویان تحصیلات تکمیلی و تجهیز کارگاه ها و آزمایشگاه ها به ویژه در رشته هایی مانند علوم پزشکی که به تجهیزات پیشرفته نیاز دارد، زمینه ساز ادامه روند پر شتاب علمی است که دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشور به آن متعهد هستند.

به گفته مهراد، میزان تولیدات علمی در نظام های استنادی گوناگون شامل ISI، Scopus و ISC متفاوت است، که عمدتا در مولفه‌هایی مانند تعداد نشریات تحت پوشش، زبان نشریات و شاخص های علم سنجی مورد استفاده،بروز می کند.